Tarihi Değiştiren Köhne Vapur…BANDIRMA…
Bu anlamlı günde, bu köhne lakin bir o kadar da önemli geminin içeriğine bir göz atalım…
Gemi 1878 yılında ingiltere’nin Glasgow kentinde (iskoçya bağımsızlığını ilan ettikten sonra bu bölge iskoçya sınırları içersine girmiştir) Mac. Intyre Paisley – Huston and Cardett tezgahlarında gemi tezgahlarında 21 sıra numarası ile 279 grostonluk yolcu ve yük vapuru olarak inşa edilmiştir. Geminin ilk sahibi Dussey and Robinson şirketi gemiyi “Torocaderto” adı altında 5 yıl çalıştırdı.
1883 yılında Yunanistan’da H. Psicha Preus Firmasına satıldı. “Kymi” adını alarak , geminin Londra’da olan kaydı Pire Limanına alınmıştır.
1890 yılında H. Psicha Preus firması gemiyi başka bir Yunanlı firma olan Cap. Andereadis firmasına satmış , 12 Aralık 1891 tarihinde kaza sonucu batmış, aynı yıl içersinde yüzdürülmüştür. Kıymı adı ile “istanbul Rama Derasimo” firmasına satılarak istanbul limanına kayıt edilmiştir.
1894 yılında Pire Limanındaki kayıt o zamanki Deniz Yolları işletmesi anlamına gelen “idare-i Mahsusa“ya nakledilmiş ve Türk bayrağı çkilerek, adı “Kymi” den “Panderma” olarak değiştirilmiştir. Marmara Denizi kıyılarında, Tekirdağ , Mürefte, Sarköy , Karabigah, Erdek arasında yük ve yolcu seferleri yapmıştır.
idare-i Mahsusa’nın statü değiştirerek 28 Ekim 1910 yılında “Osmanlı Seyrüsefain idaresi“(Osmanlı Denizcilik işletmesi) olunca geminin adı “Panderma” (Bandırma) olarak değiştirilerek posta vapuru haline getirilmiştir.
19 Mayıs 1919 tarihinde Atatürk ve Silah Arkadaşlarını Samsun’a getirdikten sonra yine posta hizmetlerine devam etmiştir. 1924 yılında “Türkiye Seyrüsefain idaresi” tarafından hizmet dışı bırakılmıştır.
Bandırma adını aldıktan sonra birkaç kez kaza geçirmiş, yük taşımacılığı yaptığı tarihlerde ingiliz yapımı E-11 model denizaltına çarptığı, attığı torpido sonucu batmak üzere olduğu, daha sonra motorunun büyük bir arıza yaptığı elde edilen bilgilerde yer almaktadır.
1925 yılında gemi Bozmacı ilhami’ye (SÖKER) isimli Türk armatöre satılmış, ve aynı armatör tarafından 4 ay içinde Haliç Feneri’nde Hurda olarak parçalanmıştır.
——————————————
Bandırma vapuru’nun Samsun’a doğru harekatı öncesi mürettebatı şu isimlerden oluşmaktaydı;
1)Gemi süvarisi ismail Hakkı Durusu
2)ikinci Kaptan Üsküdarlı Tahsin Kaptan
3)Çarkçı Başı Hacı Süleyman
4)Gemi Katibi ismail
5)Lostromo Hasan Reis
6)Serdümen Göreleli Ali Oğlu Basri
7)Ambarcı Rizeli Süleyman Oğlu Mahmut
8)Ambarcı Silivrili Hasan Oğlu Mehmet
9)Tayfa Süleyman Oğlu Cemil
10)Tayfa Hüseyin Oğlu Rahmi
11)Tayfa Mesut Oğlu Temel
12)kamarot Muharrera Oğlu Hacı Tevfik (Ulusu)
13)Kamarot ibrahim Oğlu Mehmet
14)Kamarot Yamağı Mustafa Oğlu Halit
15)Ateşçi Koyunhisarlı Yusuf Oğlu Halit
16)Ateşçi Rizeli Arif Oğlu Mansur
17)Ateşçi Osman Oğlu Hacı Hamdi
18)Kömürcü Hasan Oğlu Mehmet
19)Kömürcü Mehmet Ali Oğlu Ömer Faik
20)Vinçci ismail Hakkı
21)Vinçci Ali Oğlu Galip
———————-
Ve harekat başlıyor…
Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a hareketinden bir kaç gün önce eski ve yakın arkadaşlarından olup 1926 yılına kadar da beraber oldukları Rauf Bey (ORBAY) aldığı bir habere göre işgal kuvvetleri komutanlığı tarafından izin verilmeyecekti , ya da Bandırma Vapuru’nu Karadeniz’e çıktıktan sonra batırılacağını haber aldığını söylemiştir.
Aslında Galata rıhtımları , Fransız, Sirkeci rıhtımları da ingilizler’in işgali altındaydı. Paşa bu varsayımları da göz önünde tutarak fikirini değiştirmiş , beşiktaş Akaretler’de oturan anne si Zübeyde Hanımefendi ve kız kardeşi Makbule hanımefendi’ye veda etmek için Beşiktaş’taki evlerine gitmiştir.
Onlarla bir süre görüştükten sonra, Karargahı ile beraber, Beşiktaş Vapur iskelesinden “Askeri yollama” nın bir motoruna binmiş, kız kulesi açıklarında bekleyen bandırma vapuruna geçerek , Süvari ismail hakkı kaptan’a hareket emrini vermiştir.
Bandırma vapuru Sirkeci Rıhtımında durdurularak ingilizler tarafından sıkı bir denetimden geçirilmiştir. istanbul Boğazın’dan Karadeniz’e çıktıktan sonra hafiften esen rüzgar birden kendini şiddetli bir rüzgara bırakmış ve 279 grostonluk gemiye yüklenmeye başlamıştı.
Geminin istanbul’dan hareketinden bir süre sonra, ingiliz işgal kuvvetleri tarafından bir destroyer gönderilerek, Bandırma vapurunu geri çevirmek yada batırmakla görevlendirilmişti.
Fakat Bandırma vapuru ingiliz işgal kuvvetlerinin planladığı rotayı takip etmediği için yakalayamamıştırlar. Bandırma vapuru 18 Mayıs 1919 günü saat 12 civarı Sinop limanına girmiştir.
Gemide konuk olarak bulunan Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey bir sandalla karaya çıkarken, Mustafa Kemal Paşa bir ara arkadaşları ile birlikte Sinop’a çıkıp oradan da kara yolu ile Samsun’a gitmeyi düşünmüştür. Böylece takip eden savaş gemisinden kurtulmuş olacaklardı. Fakat kara yolcuğunun yol şartları nedeniyle deniz yolculuğundan daha çetin olalacağı anlaşılınca bu fikirden vaz geçilerek Vapurla yolculuğa devam kararı alınmıştır.
Bandırma Vapuru 19 Mayıs 1919 Pazartesi günü sabah 08:15’de Samsun’a demir atarken, ismail Hakkı Kaptan yaşamının en mutlu anının tadıyordu.
Bu güç görevi yerine getirebilmenin kıvancı içersinde Allah’a şükrediyordu. Dil iskelesi açığına demir atan bandırma vapurundan taka aracılığı ile Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları, bugünkü Samsun Büyük Oteli ve Yaşar Doğu Spor Salonu arasında bulunan ilk adım anıtının olduğu yerdeki Fransızlar’dan kalma Dil (Reji) iskelesinden karaya ayak basmışlardır.
19 Mayıs 1919 günü Samsun’a çıkan genç generalin Kurtuluş harekatını başlatacağını kimse bilmiyordu. Resmi görevi Samsun ve çevresinde baş kaldıran bazı çeteleri yola getirmekti. Resmi ünvanı ise ordu müfettişliği idi.
Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Bandırma vapurunda bulunan ve Samsun’a ulaşan kurmay ve silah arkadaşları şu isimlerdi;
-9. Ordu Müfettişi Mirliva(Tuğgeneral) Mustafa Kemal Paşa (Atatürk)
-3. Kolordu Komutanı Erkan-ı Harp Mir Alayı (Kurmay Albay) Re’fet (Bele Paşa)
-Müfettişlik Kurmayı Başkanı Erkan-ı Harp Mir Alayı Manastırlı Kazım (Dirik Paşa)
-Müfettişlik Sağlık Daire Başkanı Tabip Miralay ibrahim Tali (Öngören)
-Kurmay Başkan Yardımcısı Erkan-ı Harp Kaymakamı (Kurmay Yarbay) Mehmet Arif Bey (Ayırıcı)
-Karargah Erkan-ı Harbi ve istihbarat ve Siyasi şube Müdürü Erkan-ı Harp Binbaşısı Hüsrev Gerede
-Müfettişlik Topçu konutanı Topçu Bin Başı Kemal Bey (Doğan)
-Müfettişlik Sağlık Daire Başkan Yardımcısı Tabip Bin Başı Refik Bey (Saydam)
-Müfettişlik Baş Yaveri Yüz Başı Cevat Abbas Bey (Gürer)
-Dr. Yüzbaşı Behçet Efendi
-Kurmay Mülhakı Mümtaz (Tunay)
-Kurmay Mülhakı Yüz Başı ismail Hakkı (Ede)
-Müfettişlik Emir Subayı Yüz Başı Ali Şevket (Öndersev)
-Karargah Komutanı Yüz başı Mustafa Vasfi (Süsoy)
-Mülhak Yüz Başı Rauf
-Yüz Başı Hersekli Ahmet Efendi
-Kurmay Başkanı Emniyet Subayı Üsteğmen Hayati
-Kurmay Mülhakı 3. Kolordu Komutan Yaveri Üsteğmen Arif Hikmet (Gerçekçi)
-iaşe Subayı Üsteğmen Abdullah (Kunt)
-Mülhak Teğmen Zebur
-Müfettişlik ikinci Yaveri Teğmen Muzaffer (Kılıç)
-Emir Subayı Teğmen Ruhsat
-Adli Müşavir Ali Rıza Efendi
-Tabur Hesap Memuru Rahmi Efendi
-Tabur Hesap Memuru Ahmet Nuri Efendi
-1.Sınıf Katip Faik Efendi (Aybars)
-4.Sınıf Katip Memduh Bey (Atasev)
-Zabit Vekili Tahir Efendi
-Alay Katibi Yahya Efendi
-Tabur Katibi Süleyman Fehmi Efendi
-Hesap Memuru Şükrü Efendi
-Kıdemli Çavuş Osman Nuri Oğlu Ali Faik
-Kıdemsiz Çavuş ibrahim izzet Oğlu Atıf
-Çavuş Mustafa Oğlu Kemal
-Çavuş Kemal Oğlu Mustafa
-Onbaşı Tevfik Oğlu Adem
-Onbaşı Ali Oğlu Refet
-Onbaşı Abdullah Oğlu Ali
-Nefer Hüseyin Oğlu Mehmet
-Nefer Ahmet Oğlu Emin
-Nefer Mustafa Oğlu ismail
-Nefer ibrahim Oğlu Ömer
-Nefer Kerem Oğlu Mehmet
-Nefer Mehmet Oğlu Mehmet
-Nefer Hasan Oğlu Ulvan
-Nefer Mehmet Oğlu Durmuş
-Nefer Mehmet Oğlu Ali
-Nefer Şakir Oğlu Nuri
-Nefer Hasan Oğlu Hüseyin
-Nefer Abdullah Oğlu Musa
-NeferAbdullah Oğlu Mehmet
-Nefer Mehmet Oğlu Hasan
-Nefer Bekir Oğlu Mahmut
-Nefer ihsan Oğlu Mehmet Lütfi
-Nefer Ali Oğlu Musa
olmak Üzere Toplam 55 kişidir…
TARİH TÜRKLERDE BAŞLAR... 